پمپ

وسیله‌ایی است که سیال را به وسیله عمل مکانیکی از یک نقطه به نقطه دیگر به حرکت در می‌آورد.
انواع پمپ‌ها
دسته‌بندی‌های مختلفی از پمپ‌ها بر حسب مورد کاربرد، جنس مواد تشکیل دهنده آن‌ها، مایعی که پمپ می‌کند، حتی وضعیتی که نصب می‌شود و غیره وجود دارد، همانند: پمپ‌های شیمیایی، پمپ‌های پلاستیکی، پمپ‌های عمودی یا افقی، تغذیه بویلرها، پمپ‌های همه کار، چاه عمیق پالایشگاهی، condensate و distillate پمپ‌های خلاء و پمپ‌های فاضلابی و غیره.
پمپ‌ها به دو دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شوند.
1- پمپ‌های دینامیکی
2- پمپ‌های جابجایی مثبت

1- پمپ‌های دینامیکی

پمپ‌های سانتریفیوژ ( جریان شعاعی یا گریز از مرکز)
ساختمان این پمپ‌ها به شکل حلزونی می‌باشد که در مرکز قسمت دایره‌ای پره‌هایی قرار دارد که با چرخش این پره‌ها جریان سیال به حرکت در می‌آید و سیال انتقال پیدا می‌کند. به علت این‌که پمپ‌های سانتریفیوژ توانایی مقاومت در برابر فشار بالا را ندارند، معمولا به منظور انتقال اولیه سیال از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر به کار گرفته می‌شوند. مانند استفاده در سیستم‌های آبرسانی.

شکل 1- پمپ سانتریفیوژ

پمپ‌های سانتریفیوژ بر حسب نوع جریان به سه دسته تقسیم می‌شوند.
1-1- پمپ‌های جریان مختلط(عمودی)
این پمپ‌ها دارای قابلیت کارکرد با NPSH پایین هستند. به همین دلیل از آن‌ها می‌توان به صورت پمپ عمودی تک طبقه و یا اولین طبقه برای پمپ‌های عمودی چند طبقه استفاده نمود. این پمپ‌ها عموما در تاسیسات سیستم‌های تقطیر استفاده می‌شوند. کاربرد‌های این نوع پمپ‌هاعبارتند از:
• سیستم‌های تقطیر
• برج‌های خنک کننده و سایر تاسیساتی که نیازمند حجم بالای سیال با NPSH پایین هستند.

شکل 2- پمپ جریان مختلط

2-1- پمپ‌های جریان محوری

در پمپ‌های سانتریفیوژ با جریان محوری سیال موازی محور وارد پمپ می‌گردد و به طور موازی نسبت به محور از ایمپلر خارج می‌گردد. در این پمپ بیش‌تر فشار مایع را نیروی پرتاب پره‌های پروانه تامین می‌کند. این پمپ برای تولید دبی‌های زیاد با ارتفاع کم کاربرد دارد.

شکل3- پمپ جریان محوری

3-1- پمپ‌های جریان محیطی

پمپ‌های توربینی یا پمپ‌های محیطی یا پمپ‌های بازیافتی از نوع پمپ‌های دینامیکی هستند که معمولا نسبت به سایز و سرعت آن دارای هد خروجی بالا با دبی کوچک می‌باشند. پمپ محیطی یک محصول مرزی بین پمپ‌های جابجایی و پمپ‌های سانتریفیوژ است که در آن سیال در یک کانال محیطی پمپ می‌شود. امروزه پمپ‌های محیطی در بسیاری از کاربردها بسیار حیاتی است. برای پمپ‌های توربینی چندان غیر عادی نیست که هدهای بالای 300 متر را با دور چرخش نسبتا پایین تولید کنند.

شکل4- پمپ جریان محیطی

2- پمپ‌های جابجایی مثبت

پمپ‌های جابجایی مثبت مایع را به یک محفظه در ورودی می‌رساند و آن را به یک خروجی برای تخلیه حرکت می‌دهد، این کار با روش چرخشی، متناوب یا دیافراگم صورت می‌گیرد. پمپ‌های گریز از مرکز در واقع پمپ‌های جابجایی منفی هستند. در واقع این پمپ‌ها سرعت سیال را به طور زیادی بالا می‌برند در حالیکه پمپ‌های جابجایی مثبت به طور ثابت و یکنواخت سیال را از داخل محفظه خود به بیرون می‌رانند. پمپ‌های جابجایی مثبت برای هد بالاتر و ظرفیت‌های پایین‌تر به کار می‌روند. پمپ‌های جابجایی مثبت به دو دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شوند.
1- پمپ‌های رفت و برگشتی
2- پمپ‌های دوار

1-2- پمپ‌های رفت و برگشتی

1-1-2-پمپ‌های پیستونی

پمپ‌های پیستونی از انواع پمپ‌های جابجائی و رفت و برگشتی هستند. پمپ‌های پیستونی در طرح‌ها و اندازه‌های مختلف ساخته شده و دارای کاربردهای فراوانی هستند، بر حسب نیاز می‌توان این پمپ‌ها را به روشی ساخت که فشار زیادی به وجود آورند و یا این‌که فقط عمل انتقال مایعات را بدون ایجاد فشار انجام دهند.

شکل5- پمپ پیستونی

2-1-2-پمپ پلانجری

پمپ‌های پلانجری از دسته دیگر پمپ‌های رفت و برگشتی به حساب می‌آیند که از یک سیلندر و یک پلانجر رفت و برگشتی درون آن تشکیل شده است. در این پمپ‌ها ماده از محفظه استوانه‌ای توسط پلانجر انتقال پیدا می‌کند. پلانجر توسط بخار، پنوماتیک، هیدرولیک و یا درایو الکتریکی کار می‌کند.

شکل6- پمپ پلانجری

3-1-2-پم

پ‌های دیافراگمی

پمپ‌های دیافراگمی جزء پمپ‌های رفت و برگشتی هستند که المان پمپ را یک دیافراگم قابل ارتجاع تشکیل می‌دهد. این پمپ‌ها از لحاظ اصول کار بسیار مشابه پمپ‌های نوع پیستونی یا پلانجری می‌باشند با این تفاوت که در پمپ‌های پیستونی حرکت پیستون یا پلانجر باعث جابجاشدن مایع می‌شود ولی در پمپ‌های دیافراگمی حرکت رفت و برگشتی روی دیافراگم اعمال می‌شود و انقباض و انبساط آن باعث تغییر حجم داخل پمپ و ورود و خروج مایع می‌گردد. دیافراگم‌ها بسته به طراحی پمپ بر اساس فشار و درجه حرارت و از جنس‌های مختلفی نظیر لاستیک‌های مخصوص ساخته می‌شوند. پمپ‌های دیافراگمی با توجه به نوع عملکرد بسیار عالی، قیمت مناسب، توانایی انتقال سیالات ویسکوز(غلیظ)، قابلیت عبور ذرات جامد و تنوع در متریال و استفاده و کاربری آسان، جایگاه بسیار خوبی را در پمپاژ انواع سیالات در صنایع گوناگون به خود اختصاص داده‌اند.

شکل7- پمپ دیافراگمی

2-2-پمپ‌های دوار

پمپ‌های دوار یا گردشی توانایی پمپاژ سیال بیشتری نسبت به پمپ‌های رفت و برگشتی دارند. در پمپ‌های دوار هر گرفتگی در سیستم می‌تواند به سرعت باعث آسیب به پمپ و یا ایجاد ترک در سیستم شود. بنابراین، پمپ‌های دوار نیاز به یک شیر اطمینان دارند تا از پمپ و سیستم محافظت کند. برخلاف پمپ‌های سانتریفیوژ پمپ‌های دوار خود راه انداز هستند. در پمپ‌های سانتریفیوژ، پمپ باید در زیر مایعی که باید پمپ شود قرار گیرد و در این حالت گرانش هد فشار استاتیکی ایجاد می‌کند که باعث پر شدن پمپ می‌شود.
پمپ‌های روتاری دارای کاربردهای زیادی هستند؛ از جمله: سیالات، گل و لای وخمیرها. پمپ‌های روتاری می‌توانند مایعات با ویسکوزیته کم تا زیاد را در خود جای دهند، از خلاءهای زیاد تا فشارهای بالا و از دوز بسیار کم تا ظرفیت‌های بالا را ایجاد نمایند. این پمپ‌ها برای پمپاژ سیالات ویسکوز مانند روغن، نفت، سوخت و مانند آن ایده‌آل هستند. به دلیل این‌که پمپ‌های روتاری در هر دو چرخش شافت یک مقدار مشخص از مایع را جابجا می‌کنند، انتخاب مناسبی برای کاربردهای اندازه‌گیری هستند.

پمپ‌های دوار به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1-پمپ‌های تک محوری
پمپ‌های تک محوری انواع مختلف دارند که عبارتند از:
• پمپ‌های پره‌ای
• پمپ‌های پیستونی
• پمپ‌های ارتجاعی
• پمپ‌های پیچی
• پمپ‌های لغزشی
2-پمپ‌های چند محوری
پمپ‌های چند محوری نیز به چند دسته تقسیم می‌شوند:
• پمپ‌های چرخ دنده‌ای
• پمپ‌های پره‌ای
• پمپ‌های پیچشی
• پمپ‌های پیستون دوار

شکل8-پمپ چرخ دنده ایی شکل

9- پمپ لوب